Jonge kinderen (peuters en kleuters) hebben 3 behoeften waar niet aan getornd mag worden, niet op ingeleverd mag worden. In deze blog ga ik in op deze behoeften. 

1) Echt spel

Spel is het vrij kunnen bewegen in een verbonden context. Verbinding, connectie is een voorwaarde om tot spel te kunnen komen. Spel is spontaan en niet aangeleerd. Het kan dan ook niet worden opgedragen. Spel is niet gericht op een uitkomst of resultaat, want dan zou het werk zijn. En spel is geen werk. Echt spel heeft geen motief of uitkomst. De focus ligt enkel op de activiteit. Spel is niet echt. Het is geen realiteit maar doen alsof. Het is expressief en exploratief. Expressief omdat emoties eruit kunnen komen, exploratief omdat alles uit de ‘echte’ en toekomstige wereld geoefend kan worden in spel.

Een kind komt pas tot spel als er een veilige haven is, die voor lief genomen kan worden. Als de verbinding vanzelfsprekend is.

Spel is nodig voor kinderen om in hun potentieel te groeien. Om zich te kunnen uitdrukken en hun ware ik te vinden en te tonen. Om het probleemoplossend potentieel te programmeren; door spel kan het probleemoplossend netwerk van het brein worden gecreëerd en geprogrammeerd.  Het brein groeit indrukwekkend snel in spel, indien het in de context van een warme verbinding met een opvoeder kan plaatsvinden. Het kind moet zich thuis voelen, waar hij ook is.

In spel kan alles worden geoefend, vrij van consequenties. Instructie/school kan daarop voortbouwen, niet andersom. School zou voor peuters/kleuters spel-gebaseerd moeten zijn. Instructie en druk leidt tot prestaties maar niet tot creativiteit. In spel mag het kind aan het roer staan, leiden en keuzes maken zonder consequenties. Dit geeft een gevoel van keuzevrijheid. Ze kunnen het leven oefenen in een omgeving zonder consequenties. Dit kan alleen als een kind de vrijheid heeft, vrij van schermen, vrij van instructie, vrij van gestructureerde activiteit. Er moet juist wat uit in plaats van dat er wat in gestopt moet worden.

Echt spel blijft vrij van motief en uitkomst tot het moment dat een kind meer zijn emoties gaan mengen (5-7jr). Dan pas wordt de uitkomst wat belangrijker. Spel is de ontwikkelingssprong die gemaakt moet worden om van peuter/kleuter naar scholier te gaan.

Met spel kan je peuters/kleuters aan de meeste zaken laten meewerken; Ik ga de krokodillen uit je tanden poetsen; welke letter ga jij plassen; gaan we als een dino de trap op naar boven?

2) Echte rust

Peuters/kleuters hebben echte rust nodig. Die rust is nodig omdat alle groei vanuit rust komt. Zowel fysiek (in slaap groei je) als mentaal (vanuit rust kom je tot spel, spel leidt tot groei, zie vorige post). Een kind moet kunnen rusten in jouw zorg. Het moet vrij zijn van moeten werken, geen zorgen hoeven maken en geen verantwoordelijkheid hebben voor de emoties van een ander. Een kind moet vrij zijn van het brengen van offers om een bepaalde uitkomst te krijgen. Vrij zijn van dreiging.

Rust wordt geactiveerd door het autonome parasympatische zenuwstelsel. Rusteloosheid is dus een onmogelijkheid om rust te vinden, je zit dan vast in de sympathische staat.

Wat is nodig om rust te krijgen?

Nabijheid en contact, dat is de vooraanstaande behoefte. Deze honger naar verbinding is groter dan fysieke honger. Denk aan Harlow’s experiment met de resusaapjes: Harlow sloot aapjes op in een kooi met twee metalen apen. De ene omwikkeld met stof maar zonder melk, de tweede zonder stof maar met melk. Hij dacht dat de aapjes voedsel zouden prefereren boven de stoffen aap maar de aapjes kozen de stoffen aap. Aanraking/fysiek contact was een belangrijkere behoefte.

Die behoefte aan nabijheid moeten we vooraf voeden. Wij moeten daar de regie in nemen, kinderen zouden daar niet voor moeten werken. Dit bevrijd hen van hun preoccupatie voor die verbinding door erop te anticiperen. Door het aanbod groter te maken dan de vraag, zodat het kind die nabijheid in overvloed voelt en als vanzelfsprekend kan nemen. Dan kan het relaxen, en dat geeft rust. Dus het is niet ‘meeting the needs of the child’ maar initiatief nemen en méér geven.  

M.b.t. slaap, een kind kan pas slapen als de parasympatische staat geactiveerd is, de rustmodus. Daarvoor zal een kind zich verbonden moeten voelen. Als de hechtingsfiguur niet in directe nabijheid kan zijn is het nodig dat het kind zich op dieper niveau verbonden voelt en zich daaraan kan vasthouden. Dat kan worden bereikt door de scheiding te overbruggen, en ze te laten focussen op de blijvende band en het eerstvolgende moment van verbinding (zie hier voor voorbeelden).

Dat verbonden blijven voelen tijden een scheiding leert een kind overigens niet door die scheiding te ‘oefenen’. Het ontwikkelt zich in 6 fasen.

3) Echte tranen

Jonge kinderen moeten zich aan heel veel dingen aanpassen. Ze lopen steeds tegen van alles aan wat ze niet kunnen veranderen en dit geeft veel frustratie. Om zich vervolgens aan te kunnen passen zijn tranen nodig. Als een kind tegen iets aanloopt wat hij niet kan veranderen, en dat kwartje valt, dan stuurt de amygdala een signaal naar de traanklieren en gaat het kind huilen. Dit zorgt voor een shift van sympatische staat naar parasympatische staat. En dan komt er rust en aanpassing.

De omgeving moet dan wel veilig zijn om te kunnen en mogen huilen. Kinderen huilen alleen bij mensen aan wie ze veilig gehecht zijn. Waar ze thuis bij zijn. Wij moeten senang zijn met tranen van onze kinderen. We moeten ze verwelkomen en ze er soms juist bijna uittrekken. Anders kan de frustratie van een kind vast komen te zitten en boosheid of agressie blijven. We zullen ze soms moeten helpen om van gefrustreerd en boos naar verdrietig te brengen. En dat doe je door tranen te verwelkomen. Te erkennen dat hetgeen ze graag anders hadden gewild niet kan en dit lastig voor ze is. Het niet goed te praten maar ruimte te geven. Dan kan een kind in veiligheid emoties tonen en zich vervolgens aan passen aan de nieuwe situatie. Dus houd je kind emotioneel vast (figuurlijk) en omring ze met veiligheid.

Referenties:

Informatie uit Neufeld Institute, making sense of preschoolers.

Dr. Gordon Neufeld

Bron foto:Markus Spiske via Unsplash