Als je in bed ligt en niet kan slapen rust je ook uit, toch?

Vaak horen kinderen die niet kunnen slapen hun ouders zeggen: ‘Ga maar gewoon lekker liggen, ook al slaap je niet, je lichaam rust toch uit’.

Want, als je in bed ligt en niet kan slapen rust je ook uit, toch? Maar is dat wel zo?

Om deze vraag te beantwoorden zal je naar de specifieke situatie moeten kijken. Zoals bij veel slaapgerelateerde vragen is er geen standaard antwoord. Het zal afhangen van meerdere factoren of het raadzaam is of niet om je kind in bed te laten terwijl het niet slaapt.

Gemoedstoestand

Het zal vooral afhangen van de gemoedstoestand waarin je kind verkeert.

Is je kind bang, druk, onrustig, boos of gefrustreerd? Dan zal het niet werken om je kind in bed te laten zodat het ‘kan uitrusten’. Dit zal in deze gemoedstoestand namelijk niet gebeuren. Er is te veel cortisol in het lichaam aanwezig waardoor het kind te alert is om de slaap te kunnen vatten.

Is je kind rustig, kalm, ontspannen en voelt je kind zich veilig in zijn bed? Dan kan het prima zijn om je kind in bed te laten. Een ontspannen kind rust lichamelijk wel uit. Het is niet hetzelfde als slapen, maar deze state of mind kan wel de kans vergroten om in slaap te vallen (mits de timing en vele andere zaken rondom slapen kloppen). Er zijn zelfs kinderen die door zeer ontspannen te zijn een lichte slaapfase kunnen bereiken (NREM fase 1). Dit is een effect wat ook met diepe relaxatie en mindfullness-meditatie bereikt kan worden (Lagopoulos et al, 2009).

Context

Ligt je kind wakker in de context van meer slaapproblemen en slapeloosheid? Dan is het waarschijnlijk niet zo verstandig om je kind in bed te laten liggen zonder te slapen. Kinderen met insomnie hebben vaak een slechte slaap-efficiëntie: ze liggen relatief veel tijd in bed zonder daadwerkelijk te slapen, de tijd in bed wordt niet efficiënt besteed. In zo’n geval kan slapeloos in bed liggen juist leiden tot zich meer zorgen maken en angstig worden. Het kind kan gaan piekeren over of het wel lukt om in slaap te vallen, wat natuurlijk averechts werkt.

Maar als je kind wel eens wakker ligt bij dutjes overdag en het verder de bedtijd en de nacht niet beïnvloedt is het een ander verhaal. Dan kan het prima zijn dat je kind een rustmoment heeft in bed.

Leeftijd

De leeftijd speelt natuurlijk ook een rol. Voor de kleintjes werkt het weer anders dan voor bijvoorbeeld pubers. Heb je een puber in huis, dan speelt er een ander chronotype (lees meer daarover hier). Pubers hebben (tijdelijk) een verschuiving naar een later circadiaans ritme dan jongere kinderen, met een behoefte om later naar bed te gaan en een behoefte om later de dag te starten. Een vroege bedtijd kan daardoor slapeloosheid met zich meebrengen. Of het dan verstandig is in bed te liggen, hangt weer af van of de puber vroeg op moet staan ’s ochtends om naar school te gaan, of de puber de opgestapelde slaapschuld in gaat halen in het weekend door uit te slapen, of de puber ‘schermpjes’ in bed heeft of niet, en vele andere zaken.

Conclusie

Als je in bed ligt en niet kan slapen rust je ook uit, toch? Geen simpel antwoord op deze vraag dus. In sommige gevallen wel, in sommige gevallen niet. Het is in ieder geval niet hetzelfde als slapen. Het heeft niet dezelfde herstellende uitwerking op je lijf. In het geval dat het kind ontspannen en relaxed is kan het precies dát effect hebben, ontspannen en relaxen, met soms wellicht wat hersengolven die je ook in lichte slaapfasen ziet. Maar het is beter de situatie holistisch te bekijken, het hele plaatje te onderzoeken om te zien waarom het kind de slaap niet kan vatten, om vervolgens de oorzaak proberen aan te pakken.

Referenties:

Lagopoulos, J.; Xu, J., Rasmussen, I. et al.(2009) Increased Theta and Alpha EEG Activity During Nondirective Meditation. The Journal of Alternative and Complementary Medicine 15 (11).