Hebben doorkomende tandjes invloed op slapen? Ja en nee. Doorkomende tandjes en kiezen kunnen zeker stoorzenders zijn bij slaap. Maar vaak krijgen tandjes ook onterecht de schuld van slecht slapen. Daarom is het goed te weten wat er eigenlijk gebeurt bij het doorkomen van tanden en kiezen en wat de invloed ervan is op slaap. In deze blog leg ik uit hoe het proces van tanden krijgen verloopt, en wat het wel én niet kan veroorzaken.
Doorkomen van de eerste tanden: wanneer?
Een kind krijgt in de eerste paar levensjaren een twintigtal tanden en kiezen. De gemiddelde leeftijd voor het doorkomen van de eerste tandjes (vaak de twee onderste snijtanden) is rond de 6 maanden. De variatie is echter enorm, sommige kindjes krijgen hun eerste tandje pas na de eerste verjaardag en er worden zelfs kinderen geboren met een tand! Het is dus een gemiddelde waar je niet al te veel houvast aan hebt als ouder. Reden te meer voor veel ouders om zo rond de 3 maanden, wanneer de speekselklieren zich verder ontwikkelen (veel kwijlen), in combinatie met een grote exploratiedrang op oraal gebied (alles in de mond stoppen) te denken dat het eerste tandje zich aandient. Terwijl dit dus helemaal niet zo hoeft te zijn en het gewoon de combinatie is van 2 ontwikkelingsgerichte zaken.
Doorkomende tanden en kiezen: het proces
Als een kind een tand krijgt gebeurt er het volgende: De tanden zijn al aanwezig voordat het kind geboren is. Voordat een tand doorkomt wordt het tandvlees als het ware afgebroken, zodat de onderliggende tand aan de oppervlakte kan komen. Het is dus niet zo dat een tand door het tandvlees heen snijdt zoals veel ouders denken. Het gaat geleidelijk en de weg wordt vrijgemaakt. Een hormonale trigger zorgt ervoor dat het tandvlees kan afbreken (de cellen sterven af) zodat de tand kan doorkomen. Daarom wil een kind zo graag op vanalles kauwen, het komt het proces van afbrekend tandvlees ten goede. Het proces van celafbraak van tandvlees is er een dat gepaard gaat met een ontstekingsreacties waardoor er lichte koorts en pijn kan ontstaan. Verkoudheidsklachten (loopneus, hoesten e.d.) kunnen echter ook onstaan omdat kinderen die tanden krijgen veel de handen in de mond hebben (met bacteriën) (Paulose, 2007). De maximale duur dat een kind last kan hebben van tandjes is ongeveer een week per tand (en meestal slechts 3-6 dagen!).
Wat ervaren ouders?
Bijna 75% van ouders die aan een onderzoek deelnamen rondom het krijgen van tandjes, schreef koorts, diarree en verstoorde slaap onterecht toe aan het krijgen van tandjes (Owais et al, 2010). Ook ander onderzoek toonde geen relatie aan tussen doorkomende tandjes en symptomen waarvan ouders sterk het idee hebben dat deze ermee samenhangen zoals koorts, slaapproblemen diarree etc. (Wake et al, 2000). Een doorkomende tand kan zoals gezegd last geven maar veroorzaakt dus geen weken van discomfort. Een langdurend slaapprobleem kan dus niet worden verklaard door doorkomende tandjes maar wordt zeer waarschijnlijk door iets anders veroorzaakt. Wel kan een doorkomende tand een variabele of katalysator zijn in het slechter gaan slapen. Maar wekenlang slecht humeur, geïrriteerdheid, huilgedrag en slechter slapen wordt meestal veroorzaakt door een ontwikkelingsfase, chronische oververmoeidheid of een ander medisch probleem terwijl een doorkomende tand een andersoortige kortere fase is met duidelijk discomfort.
Verschil dag en nacht
Als tanden doorkomen en er wordt vermoed dat dit de reden is voor slechte nachten dan is het goed om de dag te beschouwen. Bij flinke last van tanden of kiezen verwacht je dat het kind overdag ook last heeft. Dit zal wel in mindere mate zijn want afleiding overdag kan pijnverlichtend werken (en ’s nachts is er minder afleiding) en overdag is er makkelijker toegang tot troost. Daarnaast kan ’s nachts de druk van het platliggen ook zorgen voor meer last (meer bloedtoevoer naar het hoofd). En als een kind sowieso al lastiger slaapt kan een verhoogd cortisolniveau, wat je bij structurele dysregulatie ziet, ook zorgen voor meer last: een hoger cortisolniveau verhoogt de pijnperceptie en verlaagt de pijngrens (Choi et al., 2012). Zie je een vrolijk kind dat zich overdag niet anders gedraagt dan mag je aannemen dat de doorkomende tand ook in de nacht niet de reden voor het waken is.
Pijnbestrijding
Het is dus belangrijk om goed onderscheid te maken in onrust veroorzaakt door ontwikkelingsgerichte fasen of door doorkomende tanden of kiezen. En één reden om dit onderscheid te maken is om onnodige toediening van medicatie te voorkomen. Het gevaar bestaat immers dat bij een verkeerde diagnose (als het dus niet de tanden zijn) het kind te lang, te snel en onnodig medicatie krijgt. De koorts die gepaard gaat met doorkomen van tanden/kiezen is niet hoog, tot ongeveer 38˚C en gaat gepaard met andere duidelijke signalen zoals:
- Meer willen drinken: dit verzacht het mondgebied
- Rode wangen
- Meer kwijlen, meer speekselproductie
- Op harde dingen kauwen en bijten, inclusief eigen handen, vingers of knuisten, duimzuigen
- Minder goed willen eten (vooral vaste voeding)
- Trekken aan oren
- Gezwollen en/of rood tandvlees
- Irritatie en/of meer huilen
- Loopneus, ontstoken ogen,
- Meer waken,
- Uitslag in gezicht (door verhoogde speekselproductie)
- Dunne en zure ontlasting en bijkomende luieruitslag (alhoewel er geen wetenschappelijk verband is tussen doorkomende tanden en dunne ontlasting wordt dit vaak gerapporteerd). Zie daarvoor deze blog.
Maar is de koorts hoger en duurt het langer dan een dag of 3 dan is er waarschijnlijk iets anders aan de hand zoals een virus.
Hebben doorkomende tandjes invloed op slapen?
Doorkomende tanden kunnen dus wel degelijk (kortdurend) pijn veroorzaken maar dit hoeft dus niet per definitie het geval te zijn. En de pijn kán zorgen voor slaapproblemen. Als een kind last heeft van doorkomende tanden (en dus zichtbaar slechter in zijn hum is en huilt) en je als ouder zeker bent dat dit de oorzaak is voor het gedrag dan kan er gekozen worden voor pijnbestrijding. Daarvoor kan gekozen worden voor bijvoorbeeld druppels of tandgel (die het tandvlees iets verdoven) of paracetamol in de dosis passend bij leeftijd en gewicht van je kind. Maar doe dit dus alleen als je echt denkt dat het kind pijn heeft door doorkomende tanden en doe dit slechts voor enkele dagen. Medicamenteuze behandeling met paracetamol bij koorts in het eerste levensjaar is namelijk geassocieerd met een verhoogd risico op astmatische en allergische symptomen op latere kinderleeftijd (Beasley et al, 2008). En is je kind na een aantal dagen nog steeds niet happy dan is er mogelijk meer aan de hand en is een bezoek aan de huisarts geïndiceerd.
Tips
Een paar extra tips zonder medicatie die verlichting kunnen bieden zijn:
- Laat je kind op koude dingen bijten en kauwen: koude stukjes komkommer of fruit, ijsjes gemaakt van moedermelk, of een bijtring (vaak kunnen deze gekoeld worden).
- Als liggend slapen duidelijk meer last geeft kan je slaapjes in een draagzak of -doek proberen.
- Probeer stress en dysregulatie te voorkomen, een gedysreguleerd kind zal meer pijn hebben door een hoger cortisolniveau. Zet in op co-regulatie!
Conclusie
Het is dus niet alleen onjuist om doorkomende tanden of kiezen altijd de schuld te geven als er slaapproblemen zijn, het is ook nog eens gevaarlijk. Het kan namelijk zijn dat je door deze ‘zelfdiagnostiek’ andere bedreigendere medische zaken over het hoofd ziet, zeker als er medicatie wordt gebruikt en symptomen van een ander medisch probleem mogelijk onderdrukt worden. Het kan daarnaast ook iets ontwikkelingsgericht zijn dat het onrustige gedrag veroorzaakt, of er kan sprake zijn van chronische oververmoeidheid of dysregulatie. We willen dus niet te snel naar medicatie grijpen, of tanden de grote boosdoener maken van normale ontwikkelingsgerichte zaken. En we willen zeker geen andere medische problematiek missen door te snel en te lang medicatie toe te dienen.
Om antwoord te geven op de vraag: Kunnen doorkomende tandjes zorgen voor slechter slapen? Ja, maar dus wel op een andere manier dan vaak gedacht wordt…
Meer leren over baby- en kinderslaap
Als je meer wilt weten over hoe je de slaap van je baby kunt optimaliseren zonder gebruik te maken van slaaptraining of separatietechnieken (zoals je baby laten huilen, niet of uitgesteld reageren), dan heb ik een waardevolle bron voor je. Mijn cursus, de ‘Online Intensive: beter slapen vanuit hechtings- en ontwikkelingsbasis’, richt zich op het verbeteren van slaap door middel van wetenschappelijk onderbouwde methoden die zowel responsief als afgestemd zijn op de behoeften van je kind. Ik nodig je uit om meer te ontdekken en te leren hoe je een slaapomgeving kunt creëren die zowel gezond als natuurlijk is voor jouw baby. Met de juiste kennis en benadering, kan elke ouder bijdragen aan het optimaliseren van de slaap van zijn baby, waarbij je streeft naar wat biologisch gezien haalbaar is in plaats van moedwillig iets te trainen. Als je nieuwsgierig bent geworden en meer wilt leren, kijk dan eens naar mijn Online Intensive.
Referenties:
Beasley, R., Clayton, T., Crane, J., Von Mutius, E., Lai, C. K., Montefort, S., … & ISAAC Phase Three Study Group. (2008). Association between paracetamol use in infancy and childhood, and risk of asthma, rhinoconjunctivitis, and eczema in children aged 6–7 years: analysis from Phase Three of the ISAAC programme. The Lancet, 372(9643), 1039-1048.
Choi, J. C., Chung, M. I., & Lee, Y. D. (2012). Modulation of pain sensation by stress‐related testosterone and cortisol. Anaesthesia, 67(10), 1146-1151.
Owais, A. I., Zawaideh, F., & Bataineh, O. (2010). Challenging parents’ myths regarding their children’s teething. International journal of dental hygiene, 8(1), 28-34.
Paulose D. 2007. http://www.drpaulose.com/general/teething-troubleear-ache-and-runny-nose
Wake, M., Hesketh, K., & Lucas, J. (2000). Teething and tooth eruption in infants: a cohort study. Pediatrics, 106(6), 1374-1379.
Wil je mij volgen?
Like en volg me op Facebook, Instagram en abonneer je op de nieuwsbrief. Geen spam, enkel de nieuwe blogs boordevol tips en informatie rondom slapen en opvoeding. En je ontvangt ook nog eens gratis de gids ‘Verander de slaap van je kind zonder slaaptraining’.
Is deze blog interessant voor iemand die je kent? Deel deze blog gerust met anderen. Zie de buttons voor delen onderaan de blog.
Online cursussen
Gidsen
-
Toevoegen aan winkelwagen
€ 10,00Oorspronkelijke prijs was: € 10,00.€ 7,50Huidige prijs is: € 7,50. -
Toevoegen aan winkelwagen
€ 17,50Oorspronkelijke prijs was: € 17,50.€ 15,00Huidige prijs is: € 15,00.
Over Consuela Hendriks
Consuela Hendriks is BIG-geregistreerd GZ-psycholoog, orthopedagoog en gecertificeerd slaapcoach. Ze is ruim 20 jaar werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg. Met haar jarenlange ervaring in haar praktijk voor psychologische en pedagogische hulpverlening, diagnostiek en 1e en 2e lijnsbehandeling voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen heeft zij veel gezinnen mogen ondersteunen bij ontwikkelings- en opvoedingsvraagstukken, waaronder slaapproblematiek. Haar expertise en ervaring ligt niet alleen op het gebied van zich 'normaal' ontwikkelende kinderen maar tevens op het gebied van kinderen met ontwikkelingsstoornissen.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.