Oorpijn, oorontsteking en de invloed op slapen

Regelmatig heb ik consulten waarbij er fysieke factoren storen bij slaap. Eén van de condities die ik vaak tegenkom is oorpijn. Vaak zijn ouders zich er niet direct van bewust dát er sprake kan zijn van oorpijn, en als ze zich daar wel van bewust zijn wordt de link met slechter slapen niet altijd gelijk gelegd. Daarom een blog over oorpijn, oorontsteking en de invloed op slapen.

Wat is een oorontsteking?

Oorpijn wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door een ontsteking. Een middenoorontsteking (otitis media), een ontsteking van de gehoorgang (otitis externa) maar ook andere condities zoals een lijmoor (otitis media met effusie) kunnen flink veel last veroorzaken. Acute middenooronsteking is de meest voorkomende bacteriële infectie bij kinderen (Heikkinen et al, 1999). Bij een middenoorontsteking gaat het vaak om een ontsteking in de buis van Eustachius. Vaak wordt dit veroorzaakt door een verkoudheidsvirus. Het virus kan dan via de neus- en keelholte terecht komen in de buis van Eustachius en daar kunnen ook bacteriën bijkomen. Een middenoorontsteking kan dus een interactie zijn van zowel een virus als een bacterie (Chonmaitree, 2000). De druk bouwt dan op in het middenoor waardoor het trommelvlies bol gaat staan. Dit geeft de pijn bij het kind. Het trommelvlies kan scheuren en er kan vocht uitkomen. Vaak geeft dit verlichting van de klachten.

Klachten die kinderen kunnen hebben

Kinderen met oorpijn kunnen onder andere de volgende klachten hebben:

• Koorts
• Hangerigheid, ziek overkomen
• Niet willen eten of drinken (slikken kan pijn doen), of juist méér willen drinken (omdat drinken ook wel de pijn kan verzachten).
• Huilen
• Aan de oren zitten of trekken
• Prikkelbaarheid
• Slechter slapen

Slechter slapen

Oorpijn, oorontsteking en de invloed op slapen, hoe zit dat dan? 

Vaak hoor ik in consulten dat een kind ‘ineens’ slechter is gaan slapen, vaak gepaard met ziek worden. In dit soort gevallen is het altijd raadzaam een bezoek aan de huisarts te brengen om een oorontsteking uit te sluiten.

Ook bij een onverklaarbaar verslechterend slaappatroon zonder dat een kind duidelijke symptomen van ziekte vertoont kan het zinvol zijn bij de huisarts een oorontsteking uit te laten sluiten.

Waarom slapen kinderen over het algemeen slechter bij oorpijn?

Buiten het gegeven dat kinderen met een oorontsteking vaak koorts hebben en zich niet lekker voelen zijn er meerdere redenen waarom slapen minder goed gaat:

• Horizontaal liggen versterkt de pijn in het oor omdat de bloedtoevoer naar het hoofd toeneemt. Dit geeft meer druk in het oor wat pijn versterkt. Daarom willen kinderen vaak niet in bed liggen of worden ze vaak wakker.
• Als het kind op het ontstoken oor ligt of draait kan dit erg pijnlijk zijn waardoor het kind wakker kan worden.
• Oorontsteking gaat vaak gepaard met andere (luchtweg- en verkoudheids-) klachten, waardoor het kind überhaupt al minder goed slaapt.

Tips voor behandeling

Vooropgesteld zal je met je huisarts moeten overleggen hoe de oorontsteking bij jouw kind behandeld dient te worden. Vaak zullen een of meerdere van de volgende adviezen gegeven worden (maar raadpleeg je huisarts!):

• Laat een kind rechtop slapen indien mogelijk (bijvoorbeeld in een draagzak). Dit verlicht de pijn omdat er minder druk op het oor is dan in horizontale positie.
• Het hoofdeinde van het bedje iets ophogen kan ook verlichting geven als je kind te groot is om in een draagzak te laten slapen. Leg wat boeken onder de poten van het bed aan de kant van het hoofdeinde zodat het kind met het hoofd iets verhoogd ligt.
• Ook al is er geen wetenschappelijk bewijs dat een neusspray kan helpen bij een middenooronsteking, anekdotische ervaringen tonen aan dat gebruik een neusspray met zoutoplossing om de ‘kanalen’ open te houden wel verlichting kan geven. Een neusspray zoals deze is daarvoor heel geschikt.
• Oordruppels kunnen pijnstillend werken vanwege een verdovende stof die in de druppels zit (vaak is dat lidocaïne), gebruik dit niet als er vocht uit het oor komt.
• Pijnstilling zoals paracetamol kan pijn verlichten.
• In sommige gevallen zal de huisarts antibiotica voorschrijven.
• Speengebruik geeft een verhoogde kans op middenoorontsteking en andere infecties (Niemelä et al, 1995; Siti et al, 2013 Sexton & Natale, 2009), omdat er een groter risico is dat het kind bacteriën binnenkrijgt via de speen. Let op hygiëne-richtlijnen en lees meer over speengebruik hier.
• Voor kinderen die flesvoeding krijgen (met moedermelk of poedermelk): deze kinderen hebben een grotere kans op oorontsteking als het kind niet rechtop genoeg gevoed wordt. Omdat het kind dan de snelheid van de melkstroom niet goed kan reguleren (wat een kind dat live aan de borst drinkt beter kan), kan er melk in de neusholte en zo in de buis van Eustachius komen. Aangezien melk niet steriel is kan dit bacteriën bevatten en tot ontstekingen leiden. Een kind dat exclusief borstvoeding krijgt loopt minder risico op middenoorontsteking door de beschermende componenten in moedermelk (Sabirov et al, 2009).
• Kinderen met reflux hebben meer kans op oorontstekingen omdat peptase (pepsine), een enzym betrokken bij de vroege spijsvertering, bij reflux samen met de maaginhoud terug kan lopen in de slokdarm en daarbij terecht kan komen in het middenoor, wat ontsteking kan veroorzaken (Tasker et al, 2002). Een goede behandeling van reflux kan daarom deel zijn van de oplossing.

Conclusie

Slaapt je kind ‘ineens’ slechter, of slaapt je kind slecht en heb je geen enkel idee waarom en heb je al van alles geprobeerd, overweeg een bezoek aan de huisarts om de oortjes na te laten kijken. 

Wil je toekomstige blogs ontvangen? Abonneer je dan op de nieuwsbrief!