Onderdeel van een bedtijdritueel

Binnen een slaapritueel of bedtijdritueel zitten vaak verschillende elementen waaronder slaapliedjes. Een bedtijdritueel is een aaneenschakeling van handelingen, die je samen uitvoert voordat je kind gaat slapen. Waarbij je kijkt naar wat werkt voor je kind maar ook voor je gezinssituatie. Het ene kind wordt heel relaxed van een badje bijvoorbeeld waar een ander kind het vreselijk vindt. Het is dus altijd maatwerk en nooit een lijstje uit een boekje dat je afwerkt.

Zelf heb je waarschijnlijk ook zo’n ritueel, je gaat bijvoorbeeld naar boven, doet je pyjama aan, poetst je tanden, gaat nog even naar de wc, je gaat in bed liggen, je leest nog even in een boek, het licht gaat uit en je gaat in de positie liggen waarin je het liefst in slaap valt. Vaak betreft dit, zonder dat we het eigenlijk beseffen, een reeks aan handelingen die we altijd en in dezelfde volgorde uitvoeren. Dit is je bedtijdritueel.

Functies van een bedtijdritueel

Een bedtijdroutine heeft meerdere functies:

• Het kalmeert, het maakt je kind ontspannen.
• Het is quality-time met je kind, vlak voor het moment dat je kind gaat slapen. Dit helpt je kind om jou later bij het slapen even ‘los te laten’. Je bent daarmee de verbinding aan het ‘aftoppen’ als het ware.
• Het onthaast. Vooral voor de ouder/opvoeder. Daarmee komt er rust en dat neemt een kind over.
• Het geeft je kind signaaltjes dat het moment van slapen eraan zit te komen. Hierdoor komt je kind al in de slaapmodus.
• Het geeft duidelijkheid en voorspelbaarheid. Als we dit, dat en dat doen, volgt daarna het slapen. Het is een schakelmoment dat de dag verbindt met de nacht, wat die transitie makkelijker maakt.

Studies tonen aan dat bij enkel het instellen van een bedtijdroutine er een reductie kan zijn van de tijd die nodig is om in slaap te vallen (sleep onset latency) en aantal keer nachtwaken.

De invloed van slaapliedjes binnen zo’n ritueel

Slaapliedjes bevatten veel elementen die positief bijdragen aan het slapen gaan.

• Continuïteit in verbinding

Een slaapliedje zorgt voor een continuïteit in de verbinding.

Bedtijd is een tijd van separatie, dit roept emotie op, alarmeert, geeft een drang naar nabijheid. Immers, “Attachment is the preeminent need of all creatures” (Gordon Neufeld).

Muziek is de eerste en vroegste taal van hechting. De eerste en diepste herinneringen zijn vaak muzikaal van aard. De stem is, bij een biologische moeder, het eerste wat frequent gehoord werd in de baarmoeder. Dit is heel rustgevend.

• Helpt bij transitie

Een slaapliedje is ook een heel natuurlijke en intuïtieve manier om een transitie te maken. Namelijk de overgang van wakker naar slapen.  We moeten namelijk terwijl we wakker zijn een staat van rust vinden om vervolgens in slaap te kunnen vallen.

• Helpt loslaten en roept emotie op

Verder kan een slaapliedje helpen om zaken los te kunnen laten. Bedtijd is een tijd van loslaten. We moeten kunnen loslaten om fijn in slaap te kunnen vallen. Loslaten van de dag, van zaken die gebeurd zijn die dag waar je tegen aan liep, loslaten van het dreigende van een nachtelijke scheiding. Loslaten is een proces van aanpassing/ adaptatie, en kan gepaard gaan met verdriet. Muziek roept emotie op. Muziek is een uitnodiging voor emotie. En kan op die manier emotionele ontlading geven en ‘opruimen’.

Muziek is een emotionele speelplaats. Muziek kan je beroeren, raken. Het kan een manier zijn om emotie uit te lokken, en dit is goed om tot rust te komen. Niet geuite emotie geeft geen rust.

Een slaapliedje kenmerkt zich meestal door een langzaam ritme, intimiteit, warmte, wat triestigheid, en is vaak in mineur. Dit kan verdriet ‘zoet’ maken. Je hebt daarmee dus een manier in handen om op een aardige/fijne manier emotie uit te lokken waardoor het ons brein helpt om dingen los te laten.

• Reduceert aankomende separatie van de nacht

Een slaapliedje reduceert de separatie die eraan zit te komen. Het spreekt de rustmodus aan en helpt met het loslaten van de dag. Door middel van een slaapliedje collecteer je een kind, je herstelt de verbinding na bv een werkdag/opvangdag. Daarbij gaat het niet alleen om wat het kind ontvangt maar ook om wat je als volwassene voelt/overbrengt. Jouw kalmte is besmettelijk en helpt die rustmodus te bereiken. Het wordt omhuld is met verbondenheid. Het is veilig, warm en vertrouwd.

Als je zelf gehaast bent werkt het dan ook niet. Een mooi slaaplied kopiëren zonder er gevoel in te leggen heeft geen nut.

Niet alleen voor het kind

Het zingen van slaapliedjes werkt twee kanten op. Het is onthaastend voor de ouder/verzorger. Als je met je hoofd bij andere zaken zit dan komt het ook niet over. Maar als je je kind kan laten voelen dat jij er bent, dat het kind prioriteit heeft en niet alles wat je na bedtijd nog moet doen, dat er voor het kind gezorgd wordt, dan kan het kind ook rusten in die zorg. En dat betaalt zich terug. Het is een mooi moment om te onthaasten en de verbinding met je kind te verdiepen.

Welk slaapliedje

Welk slaapliedje je zingt is heel persoonlijk, je moet het zelf ‘voelen’, mooi vinden. Je kunt zelf iets verzinnen of je kiest een liedje dat iets bij je raakt.

Zelf zong ik voor mijn oudste, en nu voor de jongste het liedje van een Zweedse tv serie Casper en Emma, wat we aanpassen aan wat er die dag is gebeurd, met wie ze zich verbonden hebben gevoeld.

Elementen in dit lied:

Tijd om te gaan slapen,
doe je ogen dicht.
Kijk, de zon is onder,
alleen de maan geeft licht.

Dit couplet geeft de futiliteit van de tijd aan. Er is niets aan te doen, de dag is voorbij, het is tijd om te gaan slapen. Dit kan wat triestigheid oproepen (lokt emotie uit) of wellicht frustratie. Tevens kondigt dit couplet de transitie aan van dag naar nacht, en helpt daarmee schakelen.

Ga maar lekker dromen
van deze mooie dag.

Dit geeft ruimte voor reflectie.

Dan word je morgen zeker
weer wakker met een lach.

Hier spreek je vertrouwen uit en dit creëert veiligheid.

Droom maar over <naam>,
dan droomt hij/zij met je mee.

Hier zie je de continuïteit van de hechting. De verbinding blijft bestaan door het aanspreken van de verbondenheid die er die dag is geweest.

Droom maar over spelen,
lekker met zijn twee.
Droom van avonturen
en droom maar over pret.
Want er kan niets gebeuren
hier veilig in je bed.

Met deze laatste zinnen dompel je het kind onder in zorg en veiligheid. Je geeft aan er onvoorwaardelijk voor hem te zijn, zodat hij kan rusten in je zorg.

Tot slot

De rust en de tijd je neemt voorafgaand aan het slapen is heel waardevol, omdat van daaruit er echte quality time is. Hoe dat eruit ziet evolueert mee met de leeftijd van het kind. Tijd om samen te zijn, iets te doen wat iedereen fijn vindt is goed voor zowel het kind als de ouder/verzorger. Het haalt je uit de haast-modus, zet je in het hier en nu, en dwingt je ertoe je niet te laten afleiden door telefoons of andere op dat moment minder relevante zaken. Echte aandacht doet zoveel.

En wat betreft de slaapliedjes, je kind zal dit later nog altijd meedragen en bij het opnieuw horen van het liedje weer terugbrengen naar die warmte en verbondenheid. Er zijn weinig dingen die heel dichtbij tijdreizen komen, maar muziek is er een van.