Verbonden als één: waarom baby’s zichzelf als eén met de moeder zien in de eerste maanden.
Wist je dat een baby zichzelf in de eerste maanden van het leven nog ziet als een verlengstuk van de moeder? Dit wordt vaak aangeduid als symbiotische fase waarin de baby geen duidelijk onderscheid maakt tussen zichzelf en de moeder. Deze fase is cruciaal voor de ontwikkeling en het welzijn van de baby. Margaret Mahler, een pionier op het gebied van ontwikkeling van kinderen, heeft uitvoerig geschreven over deze fase. Volgens Mahler doorlopen baby’s een reeks stadia in hun ontwikkeling naar individualiteit, waarbij de symbiotische fase de tweede is, volgend op de autistische fase. In deze symbiotische fase (meestal de eerste 3 tot 5 maanden), ervaren baby’s en hun moeder een gevoel van fusie, alsof ze één enkele eenheid vormen (Mahler, Pine, & Bergman, 1975).
Wetenschappelijke studies ondersteunen dit idee. Pasgeborenen bevinden zich in de eerste maanden van hun leven in een toestand van fysieke en emotionele symbiose met hun primaire verzorger, meestal de moeder (Stern, 1985). Deze symbiotische relatie is essentieel voor de emotionele ontwikkeling van de baby en helpt bij het opbouwen van een gevoel van veiligheid en vertrouwen.
Stress bij separatie
Maar wat betekent dit nou eigenlijk? In deze symbiotische periode is de nabijheid van de moeder niet alleen wenselijk maar noodzakelijk voor de baby. Het verlies van deze nabijheid kan leiden tot significante stress. Onderzoek gepubliceerd in het Infant Mental Health Journal toont aan dat baby’s die gescheiden zijn van hun moeder tijdens deze fase, verhoogde niveaus van cortisol ervaren, een hormoon dat vrijkomt als reactie op stress (Gunnar & Cheatham, 2003). Dit benadrukt de cruciale rol van de moeder in het reguleren van de emotionele toestand van de baby.
Slaap en sensorische nabijheid
De behoefte aan nabijheid tijdens de slaap is diep geworteld in de biologie van de baby. Sensorische nabijheid van de moeder, zoals het horen van haar ademhaling, het voelen van haar warmte, en het ruiken van haar geur, helpt bij het reguleren van het autonome zenuwstelsel van de baby. Dit systeem, dat zowel de sympathische als de parasympatische takken omvat, speelt een essentiële rol in de regulering van stress en rust.
Parasympatische activatie
Tijdens de overgang naar slaap is het parasympatische zenuwstelsel geactiveerd, wat het deel van het autonome zenuwstelsel is waarbij het lichaam in ruststand komt. Dit zorgt voor o.a. een daling in hartslag en bloeddruk. Zo krijgt je lichaam de kans om te herstellen en uit te rusten. Dus, de parasympatische tak van het autonome zenuwstelsel zorgt voor lichamelijke kalmte en homeostase (evenwicht) en zorgt voor regulatie van stress-reacties (Porges, 2007). Zie het als een soort rempedaal dat het lichaam afremt en in ruststand brengt.
Nabijheid zorgt voor ontspanning en een gevoel van veiligheid en activeert het parasympatische zenuwstelsel (de staat van rust die nodig is voor slaap), terwijl afzondering van de ouder/verzorger voor stress en angst kan zorgen ofwel sympathische activatie geeft (Gunnar, 2017).
Wetenschappelijk bewijs voor parasympathische activatie in nabijheid
Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat de nabijheid van de moeder de parasympatische activatie bij baby’s bevordert. Studies tonen aan dat fysieke nabijheid van de moeder de hartslagvariabiliteit van de baby verhoogt, een marker voor parasympatische activiteit (Feldman, 2006, 2007; Feldman et al.,2011). Deze verhoogde parasympatische activiteit is gekoppeld aan betere slaapkwaliteit en minder frequent wakker worden (Zoccoli et al., 2020).
Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat baby’s die in de nabijheid van hun moeder slapen, minder stressvolle pieken ervaren in hun autonome activiteit, wat bijdraagt aan een stabielere en diepere slaap (Middlemiss et al., 2012).
Onderzoek bevestigt dat baby’s die dicht bij hun moeder slapen, betere slaapkwaliteit ervaren en gemakkelijker in slaap vallen (Mosko, Richard & McKenna, 1997). Dit komt doordat de nabijheid van de moeder een gevoel van veiligheid creëert en het autonome zenuwstelsel helpt reguleren. De geur, ademhaling en warmte van de moeder fungeren als kalmerende signalen voor de baby, waardoor hij in een diepere en rustigere slaap kan vallen.
Slapen in nabijheid is de biologische norm
Het is dan ook biologisch normaal dat een baby dicht bij de moeder wil slapen. Dit fenomeen is niet alleen bij mensen te observeren, maar ook bij andere zoogdieren. In het wild slapen jonge primaten bijvoorbeeld vrijwel altijd dicht bij hun moeder. Dit gedrag zorgt ervoor dat ze veilig zijn en helpt hen hun fysiologische functies, zoals hartslag en ademhaling, te reguleren. Deze evolutionaire adaptatie is diep geworteld en benadrukt de biologische noodzaak van nabijheid tijdens de slaap.
Gezien deze biologie is het niet verrassend dat veel culturen wereldwijd samen slapen als norm hanteren. Bij samen slapen (co-sleeping) kunnen de sensorische signalen van de moeder/primaire opvoeder, zoals ademhaling, lichaamswarmte en geur, helpen de baby te kalmeren en in een diepe slaap te houden. Een overzichtsstudie gepubliceerd in het American Journal of Physical Anthropology benadrukt hoe samen slapen bijdraagt aan de regulering van fysiologische processen bij baby’s, zoals ademhaling en hartslag, en de incidentie van wiegendood (SIDS) kan verminderen (McKenna, McDade, & Gettler, 2007).
Conclusie
De symbiotische relatie tussen moeder en baby in de eerste maanden is fundamenteel voor de ontwikkeling van een gevoel van veiligheid en emotionele stabiliteit bij de baby. Mahler’s theorie over symbiose en de wetenschappelijke bevindingen over de parasympatische activatie benadrukken de noodzaak van nabijheid tussen moeder en kind, vooral tijdens het slapen. Fysieke nabijheid ondersteunt niet alleen de emotionele ontwikkeling maar speelt ook een cruciale rol in het reguleren van het autonome zenuwstelsel van de baby, wat essentieel is voor een gezonde slaap.
Voor ouders/verzorgers betekent dit dat het belangrijk is om aandacht te besteden aan de signalen van hun baby en te begrijpen dat de behoefte aan nabijheid geen slechte gewoonte is, maar een natuurlijk biologisch proces dat het welzijn van de baby ondersteunt.
Meer leren over baby- en kinderslaap
Als je meer wilt weten over hoe je de slaap van je baby kunt optimaliseren zonder gebruik te maken van slaaptraining of separatietechnieken (zoals je baby laten huilen, niet of uitgesteld reageren), maar juist de nabijheid in je voordeel wilt laten werken, dan heb ik een waardevolle bron voor je. Mijn cursus, de ‘Online Intensive: beter slapen vanuit hechtings- en ontwikkelingsbasis’, richt zich op het verbeteren van slaap door middel van wetenschappelijk onderbouwde methoden die zowel responsief als afgestemd zijn op de behoeften van je kind. Ik nodig je uit om meer te ontdekken en te leren hoe je een slaapomgeving kunt creëren die zowel gezond als natuurlijk is voor jouw baby. Met de juiste kennis en benadering, kan elke ouder bijdragen aan het optimaliseren van de slaap van zijn baby, waarbij je streeft naar wat biologisch gezien haalbaar is in plaats van moedwillig iets te trainen. Als je nieuwsgierig bent geworden en meer wilt leren, kijk dan eens naar mijn Online Intensive.
Referenties:
Feldman, R. (2006). From biological rhythms to social rhythms: Physiological precursors of mother-infant synchrony. Developmental psychology, 42(1), 175.
Feldman, R. (2007). Parent–infant synchrony: Biological foundations and developmental outcomes. Current directions in psychological science, 16(6), 340-345.
Feldman, R., Magori-Cohen, R., Galili, G., Singer, M., & Louzoun, Y. (2011). Mother and infant coordinate heart rhythms through episodes of interaction synchrony. Infant Behavior and Development, 34(4), 569-577.
Gunnar, M. R. (2017). Social buffering of stress in development: A career perspective. Perspectives on Psychological Science, 12(3), 355-373.
Gunnar, M. R., & Cheatham, C. L. (2003). Brain and behavior interface: Stress and the developing brain. Infant Mental Health Journal: Official Publication of The World Association for Infant Mental Health, 24(3), 195-211.
Mahler, M. S., Pine, F., & Bergman, A. (1975). The Psychological Birth of the Human Infant: Symbiosis and Individuation. Basic Books.
McKenna, J. J., Ball, H. L., & Gettler, L. T. (2007). Mother–infant cosleeping, breastfeeding and sudden infant death syndrome: what biological anthropology has discovered about normal infant sleep and pediatric sleep medicine. American Journal of Physical Anthropology: The Official Publication of the American Association of Physical Anthropologists, 134(S45), 133-161.
Middlemiss, W., Granger, D. A., Goldberg, W. A., & Nathans, L. (2012). Asynchrony of mother–infant hypothalamic–pituitary–adrenal axis activity following extinction of infant crying responses induced during the transition to sleep. Early human development, 88(4), 227-232.
Mosko, S., Richard, C., & McKenna, J. (1997). Infant arousals during mother-infant bed sharing: implications for infant sleep and sudden infant death syndrome research. Pediatrics, 100(5), 841-849.
Porges, S. W. (2007). The polyvagal perspective. Biological psychology, 74(2), 116-143.
Stern, D. N. (2018). The interpersonal world of the infant: A view from psychoanalysis and developmental psychology. Routledge.
Zoccoli, G., & Amici, R. (2020). Sleep and autonomic nervous system. Current Opinion in Physiology, 15, 128-133.
Wil je mij volgen?
Like en volg me op Facebook, Instagram en abonneer je op de nieuwsbrief. Geen spam, enkel de nieuwe blogs boordevol tips en informatie rondom slapen en opvoeding. En je ontvangt ook nog eens gratis de gids ‘Verander de slaap van je kind zonder slaaptraining’.
Is deze blog interessant voor iemand die je kent? Deel deze blog gerust met anderen. Zie de buttons voor delen onderaan de blog.
Online cursussen
Gidsen
-
Toevoegen aan winkelwagen
€ 19,50Oorspronkelijke prijs was: € 19,50.€ 16,00Huidige prijs is: € 16,00. -
Toevoegen aan winkelwagen
€ 14,95Oorspronkelijke prijs was: € 14,95.€ 9,50Huidige prijs is: € 9,50.

Over Consuela Hendriks
Consuela Hendriks is BIG-geregistreerd GZ-psycholoog, orthopedagoog en gecertificeerd slaapcoach. Ze is ruim 20 jaar werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg. Met haar jarenlange ervaring in haar praktijk voor psychologische en pedagogische hulpverlening, diagnostiek en 1e en 2e lijnsbehandeling voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen heeft zij veel gezinnen mogen ondersteunen bij ontwikkelings- en opvoedingsvraagstukken, waaronder slaapproblematiek. Haar expertise en ervaring ligt niet alleen op het gebied van zich 'normaal' ontwikkelende kinderen maar tevens op het gebied van kinderen met ontwikkelingsstoornissen.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.