Ik sprak vandaag iemand over een lastige situatie waarin frustratie niet geuit kon worden. Resultaat was boosheid. En er werd een schuldige aangewezen. De ander werd als egoïstisch bestempeld.

Woede

Dat gebeurt bij woede. Woede is rationeel en heeft een cognitieve component, er wordt een schuldige aangewezen. Het is een secundaire emotie.

Frustratie

Wat er onder zit is een meer oorspronkelijke emotie, een oer-emotie, namelijk frustratie. Frustratie is emotioneel, niet rationeel. Het gaat om limbische activiteit, zonder cognitieve component.

Frustratie is een emotie die opkomt als je tegen zaken aanloopt die niet (meer) werken of die je wilt veranderen. Het is bedoeld om ons te bewegen en beweging te brengen, zodat hetgeen niet werkt kan worden veranderd. Kan de situatie niet worden veranderd dan is het van belang dit te voelen en registreren. De muur waar je tegenaan loopt te voelen en de zinloosheid en nutteloosheid van het proberen de situatie toch te veranderen te voelen en te registreren. Als dit gevoeld en geregistreerd wordt dan kan er ruimte komen voor verdriet, wat de weg naar aanpassing aan de situatie vrij maakt.

Wordt echter niet gevoeld dat het zinloos is te proberen datgeen te veranderen wat niet veranderd kan worden dan wordt ook het verdriet en de droefenis ervan niet gevoeld. Tranen worden mogelijk afgeschermd en er kan agressie of woede ontstaan. Woede en agressie zijn geen gedragsprobleem maar een emotioneel probleem: de tranen en het verdriet over datgeen wat niet werkt worden niet gevonden. Maar de onderliggende emotie moet er wel uit: dit gebeurt dan vaak in de vorm van aanvallende energie. Agressie is daarmee een falend adaptief proces.

Kinderen hebben veel om gefrustreerd over te zijn

Dit deed me denken aan wat er vaak ook bij kinderen gebeurt.

Als kinderen tegen iets aanlopen wat niet voor hen werkt geeft dit frustratie. Deze frustratie is zeer nuttig. Het beweegt het kind om te proberen te veranderen wat niet werkt. Door bijvoorbeeld te ‘zeuren’ om nog een koekje of toch nog verder tv te mogen kijken. Als dit niet het gewenste effect geeft kan het 2 kanten op:

• Het kind voelt dat het zinloos is te blijven zeuren (na een ferme nee en ruimte voor de emotie die dit oproept) en registreert de nutteloosheid ervan, dit geeft tranen en/of verdriet en vervolgens aanpassing aan de situatie.
• Het kind registreert dit niet (door bv. een herhaaldelijk gebrek aan ruimte voor de emotie, diskwalificatie van de emotie waardoor het uiten van de emotie te kwetsbaar maakt en het kind de muren optrekt), de tranen en/of het verdriet worden niet gevonden en de emotie blijft vastzitten en kan zich uiten in aanvallende energie. Aanvallende energie vindt plaats als aanpassing uitblijft.

Ruimte voor emotie

Het is zo intuïtief om bij je beste vriend ruimte te creëren voor emotie. Je zult niet snel tegen een vriend zeggen dat hij moet stoppen met zeuren. Je zult niet snel boos worden omdat hij gefrustreerd is. Of hem een time-out geven. Of straf.

Je zult een luisterend oor bieden, een schouder om op te leunen, armen om in te huilen. Zodat de frustratie zijn weg naar verdriet kan vinden.

Laten we dat dan ook doen bij onze kinderen. In plaats van hun emoties te beschamen. Laten we proberen om de veilige plek te zijn voor onze kinderen, waar ze hun emotionele erupties kunnen hebben. Dit scheelt een hoop aanvallende energie. Laten we niet vergeten dat kinderen heel veel hebben om gefrustreerd over te zijn. Van de banaan die breekt tot het speelafspraakje dat tot een einde komt tot de maaltijd die niet gekozen mag worden. Er is veel in een kinderleven waarover gehuild moet worden. En dat is ok en nuttig.