Wat zal mijn baby zich herinneren? -Hoe vroege ervaringen de basis van veiligheid en ontwikkeling bouwen
Als ouder of verzorger vraag je je misschien af: “Herinnert mijn baby zich deze momenten?” of “Wat zal mijn baby zich herinneren?”
Hoewel baby’s hun vroege ervaringen niet op dezelfde manier onthouden als oudere kinderen of volwassenen, spelen deze momenten een cruciale rol in hun ontwikkeling. Onderzoeken tonen aan dat baby’s, zelfs voordat ze kunnen praten, al een opmerkelijk vermogen hebben om informatie te coderen en te onthouden. In deze blog leg ik uit hoe deze vroege ervaringen de basis leggen voor een gevoel van veiligheid en welzijn dat de rest van hun leven beïnvloedt.
Infantiele amnesie of kinderamnesie
Ondanks de indrukwekkende geheugenvaardigheden van jonge kinderen, herinneren volwassenen zich weinig of niets uit de eerste paar jaar van hun leven. Dit fenomeen, bekend als infantiele of kinderamnesie (Li et al., 2014), wordt gekenmerkt door:
- een schaarste aan herinneringen van voor het derde levensjaar.
- Minder herinneringen van tussen de 3 en 7 jaar dan op basis van normale vergeetprocessen verwacht zou worden.
Historisch gezien heeft kinderamnesie geleid tot de aanname dat jonge kinderen niet in staat zijn om het verleden te herinneren. Zo dacht men bijvoorbeeld lange tijd dat kinderen zich pijnlijke medische procedures niet zouden herinneren. En nog steeds wordt gedacht dat stressvolle ervaringen zoals het laten huilen van een baby als een vorm van slaaptraining later niet zal worden herinnerd. Onderzoek toont echter aan dat dit niet het geval is.
Wat is nou eigenlijk het geheugen?
Geheugen is niet één simpel concept; het bestaat eigenlijk uit verschillende soorten. Een belangrijk verschil tussen deze soorten geheugen is of je je er bewust van bent of niet.
Je bewuste geheugen (declaratief of expliciet geheugen) is het soort geheugen dat je actief kunt oproepen. Denk aan het herinneren van feiten of gebeurtenissen, zoals wat je gisteren hebt gedaan of de naam van je favoriete boek.
Je onbewuste geheugen (niet-declaratief of impliciet geheugen) is het soort geheugen dat werkt zonder dat je er bewust bij stilstaat. Het omvat vaardigheden en gewoonten die je hebt geleerd, zoals fietsen of autorijden, en ook reacties die je hebt aangeleerd, zoals automatisch reageren op een bepaald geluid.
Waarom is dit verschil van belang?
Het verschil tussen bewust en onbewust geheugen is heel belangrijk, vooral tijdens de ontwikkeling van een kind. Dit komt omdat deze twee soorten geheugen afhankelijk zijn van verschillende delen van de hersenen, die zich elk op hun eigen tempo ontwikkelen.
Het deel van de hersenen dat je helpt om bewust dingen te herinneren (zoals de hippocampus) ontwikkelt zich later. Dit verklaart waarom jonge kinderen vaak geen bewuste herinneringen hebben van hun eerste levensjaren. Hun declaratieve geheugen is nog niet ‘online’.
Het deel van de hersenen dat onbewuste herinneringen beheert, ontwikkelt zich eerder. Hierdoor kunnen baby’s en jonge kinderen dingen leren en onthouden zonder dat ze zich er bewust van zijn. Bijvoorbeeld, ze kunnen een routine volgen of een nieuwe vaardigheid leren zoals kruipen. En zo blijkt, het niet-decalaratieve geheugen of impliciete geheugen is al ‘online’ voor de geboorte!
Vanaf het moment dat een baby in de baarmoeder zit, worden ervaringen in zijn zenuwstelsel geregistreerd in een sensorische vorm. Dit betekent dat een baby niet in woorden kan uitdrukken hoe een bepaalde ervaring voelde, maar zijn lichaam onthoudt het gevoel dat zo’n ervaring gaf.
Hoe baby’s herinneringen opslaan
Baby’s slaan hun vroege ervaringen voornamelijk op in het niet-declaratieve geheugen, wat betekent dat hun herinneringen vaak sensorisch van aard en niet bewust zijn. Deze herinneringen kunnen we zien in hun reacties op geluiden, aanrakingen en ritmes die ze eerder hebben ervaren.
Sinds de jaren 80 is ons begrip van het geheugen bij baby’s drastisch veranderd. Onderzoekers ontdekten dat baby’s, hoewel ze nog niet kunnen praten, wel degelijk in staat zijn om informatie op te slaan en te onthouden. Zelfs pasgeboren baby’s tonen een vermogen tot geheugenretentie ( = hoeveel ze zich na een bepaalde periode kunnen herinneren). Baby’s zuigen bijvoorbeeld vaker en intensiever wanneer ze luisteren naar een verhaal dat hun moeders hen in de laatste weken van de zwangerschap hadden voorgelezen, in vergelijking met een nieuw verhaal (DeCasper et al., 1986). Daarnaast blijken pasgeborenen zich van een geluid weg te draaien na meerdere herhalingen van dit geluid (Swain et al., 1993). Ook oudere baby’s blijken informatie vast te kunnen houden, zo blijkt uit een scala aan non-verbale experimenten. Deze vroege herinneringen, hoewel ze nog niet verbaal kunnen worden uitgedrukt, tonen aan dat baby’s ervaringen uit het verleden kunnen herkennen en onthouden.
De bouwstenen voor het gevoel van veiligheid en vertrouwen
Elke keer dat je je baby voedt, troost of knuffelt, help je mee aan het bouwen van een diep gevoel van veiligheid en comfort. Deze ervaringen worden vastgelegd in het zenuwstelsel van je baby en vormen een cruciaal fundament voor hun toekomstige ontwikkeling. Wanneer je baby in je armen ligt, zachtjes gewiegd wordt, of jouw stem hoort, leert zijn lichaam wat het betekent om veilig te zijn. Dit gevoel van veiligheid is essentieel voor hun verdere groei en exploratie van de wereld.
Jouw dagelijkse interacties zijn van onschatbare waarde voor de ontwikkeling van je baby. Ze helpen niet alleen bij het vormen van veilige hechtingspatronen, maar ondersteunen ook de ontwikkeling van complexe hersenverbindingen. Jouw responsieve reacties op je kindje helpen het neurale netwerk van je kindje te vormen! Het consistent reageren op de behoeften van je baby, vooral in stressvolle momenten, helpt bij het reguleren van zijn stressniveaus en versterkt zijn gevoel van veiligheid.
De nachtelijke rol van ouders en verzorgers in relatie tot stress
Hoewel korte perioden van milde stress nuttig kunnen zijn voor de ontwikkeling van veerkracht, kan langdurige en (door de verzorger) ongebufferde stress schadelijk zijn voor baby’s. Wanneer baby’s herhaaldelijk aan stress worden blootgesteld zonder adequate ondersteuning, kan dit leiden tot chronische stressreacties die hun zenuwstelsel kunnen ontregelen en hun gevoel van veiligheid ondermijnen.
Het is net zo belangrijk om ‘s nachts op de signalen van je baby te reageren als overdag. Sommige slaaptrainingsmethoden adviseren ouders om het huilen van hun baby te negeren, zodat de baby ‘zelfstandig kan leren slapen’. Afgezien van het feit dat je slapen niet hoeft te leren – het is een biologische functie die je baby in de baarmoeder al prima beheerste – wijst onderzoek uit dat deze aanpak kan leiden tot verhoogde stressreacties bij baby’s, die hun gevoel van veiligheid kunnen ondermijnen en negatieve invloed heeft op het toekomstige stressresponssysteem van je kind (Lupien et al.,2009; Shanker, 2016).
Door afgestemd en liefdevol te reageren op de behoeften van je baby ‘s nachts, geef je hem een consistente boodschap dat hij veilig is en dat zijn behoeften belangrijk zijn. Dit versterkt niet alleen zijn gevoel van veiligheid maar bevordert ook zijn emotionele en cognitieve ontwikkeling op de lange termijn. Kinderen die door hun ouders worden gecoacht in hun emoties zijn beter in staat tot emotieregulatie en ontwikkelen een betere stressrespons (Gottman et al., 1996).
Conclusie
De vroege ervaringen van je baby worden op unieke en betekenisvolle manieren opgeslagen in hun zenuwstelsel. Hoewel je baby geen bewuste herinneringen heeft zoals wij die kennen, zijn deze sensorische herinneringen essentieel voor zijn ontwikkeling. Jouw liefdevolle zorg en responsiviteit vormen de basis voor zijn toekomstige welzijn en welbevinden.
Elke keer dat je je baby in je armen wiegt, voedt of troost, help je hem de basis te leggen voor een leven van veiligheid en vertrouwen. Ook in de nacht. Je inspanningen als ouder of verzorger zijn van onschatbare waarde en maken een wereld van verschil in het leven van je kind. Met jouw liefdevolle zorg draag je elke dag bij aan het opbouwen van een sterke, veilige basis voor de toekomst van je baby. Laat niemand je vertellen dat je daar iets verkeerds mee doet!
Meer leren over baby- en kinderslaap
Als je meer wilt weten over hoe je de slaap van je baby kunt optimaliseren zonder gebruik te maken van slaaptraining of separatietechnieken (zoals je baby laten huilen, niet of uitgesteld reageren), dan heb ik een waardevolle bron voor je. Mijn cursus, de ‘Online Intensive: beter slapen vanuit hechtings- en ontwikkelingsbasis’, richt zich op het verbeteren van slaap door middel van wetenschappelijk onderbouwde methoden die zowel responsief als afgestemd zijn op de behoeften van je kind. Ik nodig je uit om meer te ontdekken en te leren hoe je een slaapomgeving kunt creëren die zowel gezond als natuurlijk is voor jouw baby. Met de juiste kennis en benadering, kan elke ouder bijdragen aan het optimaliseren van de slaap van zijn baby, waarbij je streeft naar wat biologisch gezien haalbaar is in plaats van moedwillig iets te trainen. Als je nieuwsgierig bent geworden en meer wilt leren, kijk dan eens naar mijn Online Intensive.
Referenties:
Bauer, P. J., San Souci, P., & Pathman, T. (2010). Infant memory. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science, 1(2), 267-277.
DeCasper, A. J., & Spence, M. J. (1986). Prenatal maternal speech influences newborns’ perception of speech sounds. Infant behavior and Development, 9(2), 133-150.
Gottman, J. M., Katz, L. F., & Hooven, C. (1996). Parental meta-emotion philosophy and the emotional life of families: Theoretical models and preliminary data. Journal of Family Psychology, 10(3), 243.
Li, S., Callaghan, B. L., & Richardson, R. (2014). Infantile amnesia: forgotten but not gone. Learning & Memory, 21(3), 135-139.
Lupien, S. J., McEwen, B. S., Gunnar, M. R., & Heim, C. (2009). Effects of stress throughout the lifespan on the brain, behaviour and cognition. Nature reviews neuroscience, 10(6), 434-445.
Shanker, S. (2016). Self-reg: How to help your child (and you) break the stress cycle and successfully engage with life. Penguin.
Swain, I. U., Zelazo, P. R., & Clifton, R. K. (1993). Newborn infants’ memory for speech sounds retained over 24 hours. Developmental psychology, 29(2), 312.
Wil je mij volgen?
Like en volg me op Facebook, Instagram en abonneer je op de nieuwsbrief. Geen spam, enkel de nieuwe blogs boordevol tips en informatie rondom slapen en opvoeding. En je ontvangt ook nog eens gratis de gids ‘Verander de slaap van je kind zonder slaaptraining’.
Is deze blog interessant voor iemand die je kent? Deel deze blog gerust met anderen. Zie de buttons voor delen onderaan de blog.
Online cursussen
Gidsen
-
Toevoegen aan winkelwagen
€ 14,95Oorspronkelijke prijs was: € 14,95.€ 9,50Huidige prijs is: € 9,50. -
Toevoegen aan winkelwagen
€ 19,50Oorspronkelijke prijs was: € 19,50.€ 16,00Huidige prijs is: € 16,00.

Over Consuela Hendriks
Consuela Hendriks is BIG-geregistreerd GZ-psycholoog, orthopedagoog en gecertificeerd slaapcoach. Ze is ruim 20 jaar werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg. Met haar jarenlange ervaring in haar praktijk voor psychologische en pedagogische hulpverlening, diagnostiek en 1e en 2e lijnsbehandeling voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen heeft zij veel gezinnen mogen ondersteunen bij ontwikkelings- en opvoedingsvraagstukken, waaronder slaapproblematiek. Haar expertise en ervaring ligt niet alleen op het gebied van zich 'normaal' ontwikkelende kinderen maar tevens op het gebied van kinderen met ontwikkelingsstoornissen.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.